24.4.06

η ζωή πέρα απο την τέχνη

Θέλουμε να δείξουμε ότι δεν έχει σημασία το τι λες, αλλά το πώς το λες γενικότερα, είναι όπως στα σκυλιά, που τους μιλάς γλυκά αλλά κατ ουσία τα βρίζεις, είναι ένα πράγμα που δημιουργεί συγκίνηση λέγοντας κάτι ηλίθιο και χυδαίο.
(Mary and the Boy, εξηγώντας την τέχνη τους, απόσπασμα από άρθρο στη Lifo της 6.4.2006)


Στο τέλος της αλζχάιμερ ο ασθενής χάνει κάθε ικανότητα επικοινωνίας με το περιβάλλον.

Είναι πολύ περίεργο. Όλα από το μυαλό, από τη μνήμη γίνονται λοιπόν?
Η όραση υπάρχει αλλά ότι και να πας μπροστά στα μάτια του, όσο κοντά, δεν τα κουνάει, σαν να μην το βλέπει.
Το σώμα είναι καλά, αλλά τα πόδια δεν το κρατούν, γιατί δεν υπάρχει η εντολή να το κάνουν. Το ίδιο και τα χέρια, ξεχνάει να κρατάει, ξεχνάει ακόμη και να τα σηκώσει, λίγο πριν το τέλος βλέπεις ότι θέλει να πιάσει κάτι, αλλά δεν θυμάται ότι πρέπει να δώσεις εντολή σ αυτό που λέγεται χέρι για να πιάσεις, τίποτα.
Πιο πριν, το στόμα ανοίγει όταν πλησιάζει το κουτάλι, μετά δεν ανοίγει, πρέπει να το ανοίξεις και να το βάλεις, αλλά μασάει-μάλλον για να αδειάσει εκείνο το χώρο, ασυνείδητα, από συνήθεια.
Τελικά δεν μπορεί καν να μασήσει, κουνάς τα μάγουλα, προσπαθείς, όλο και μηδαμινότερο το αποτέλεσμα. Ο θάνατος έρχεται συνήθως από αυτό -ασιτία- τι ειρωνεία…ή από αναπνευστικές επιπλοκές-διότι ναι, και η αναπνοή θέλει την εντολή της για να γίνει – παραδόξως.

Παρακολουθήσαμε οικογενειακώς όλες αυτές τις -θεωρούμενες προφανείς- ικανότητες του ανθρώπου να εξαφανίζονται σιγά-σιγά. Με έκπληξη. Δεν θα το πίστευα αν μου το έλεγαν. Ότι ξεχνάς πως να ζείς, γιαυτό πεθαίνεις.

Στο τέλος μια μόνο ικανότητα έμεινε, αμετάβλητη, σαν να μην την αγγίξε καθόλου η αρρώστια : η ικανότητα να καταλαβαίνει τον τόνο της φωνής μας. Μόνο αυτό. Δεν είχε σημασία τι λέγαμε, τα καθημερινά, γκρίνιες, τρυφερότητες ή βρισιές. Ο τόνος της φωνής μας τον τάραζε ή τον ηρεμούσε. Ήθελε κινήσεις αργές και τρυφερές, να του ψιθυρίζεις και να τον χαιδεύεις, και μόνο τότε αφηνόταν κάπως χαλαρός στα χέρια μας.
Ο μπαμπάς μου.

(Προσπαθώ να πω πως, αυτό δε συμβαίνει μόνο με τα σκυλιά, συμβαίνει και στους ανθρώπους, όταν δεν είναι πια ακριβώς κανονικοί άνθρωποι, όταν τους έχει εγκαταλείψει η μνήμη τους.
Πως είναι είναι θαύμα οτι η ικανότητα να αισθάνεσαι δεν χάνεται ποτέ, μένει σαν τελευταία γέφυρα επικοινωνίας, σαν ενα τελευταίο δώρο στον ασθενή και σ αυτόν που τον φροντίζει ταυτόχρονα.
Και πως το βρήκα κάπως βλάσφημο, να χρησιμοποιείται σαν ψυχολογικό παιχνίδι στην τέχνη, γιατί για πάρα πολύ κόσμο είναι μια σκληρή αλλά θαυμάσια διαπίστωση στην καθημερινότητά του.)

* * * * * * *

23 σχόλια:

Epicuros είπε...

Καταθλιπτικό! Το κακό είναι ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να είναι θύματα αυτής της εκφυλιστικής ασθένειας! Ο τόνος της φωνής όντως παίζει ρόλλο. Ακόμη και στους υγιείς, δοκίμασε να πεις τα ίδια ακριβώς λάγια με χ διαφορετικόυς τόνους και θα πάρεις ισάριθμες αντιδράσεις!

Ανώνυμος είπε...

Θέλω να πιστεύω ότι η αγάπη είναι το πιο δυνατό από όλα, αυτό με τη φωνή που λες , δεν ξέρω πως εξηγείται , αλλά ίσως η ανάγκη να νιώσεις την αγάπη να είναι πιο μεγάλη από την ανάγκη να ικανοποιήσεις τη δίψα. Ίσως να λέω πάλι βλακείες αλλά άσε με ξανά να τις πιστεύω και πίστεψε τες και εσύ μαζί μου.

(Εγώ έκανα τη διαγραφή του προηγούμενου μου κόμεντ , μπερδεύτηκα)

lemon είπε...

Roxanne δε λες βλακείες, ακριβώς αυτό που λες είναι, ακόμη και τίποτε να μην υπάρχει πάνω μας, την αγάπη την αισθανόμαστε. Ομως άλλο να τα λέμε, κι άλλο να τα βλέπεις με τα μάτια σου...εκεί που νομίζεις οτι δεν αντιλαμβάνεται απολύτως τίποτα, είχε τρομερή νευρικότητα οταν είχες τα νεύρα σου την ώρα που τον τάιζες, και ηρεμούσε όταν του μιλούσες γλυκά-άσχετα του τι έλεγες...μάθημα, απίστευτο μάθημα.

Ναι, έχεις δίκιο Επίκουρε, μάλλον και με τους υγιείς το ίδιο γίνεται, απλά δεν του δίνουμε την πρέπουσα σημασία...

MåvяiÐåliå είπε...

Συγκλονιστικό!

Σ ευχαριστώ γι αυτό, και για τα προηγούμενα!

YO!Reeka's είπε...

καλημέρα, στέλνω φιλιά!

Λαμπρούκος είπε...

Και όχι μόνο αυτά...

Δε πίνεις νερό, δε μπορείς να μιλήσεις, δε μπορείς να αυτοεξυπηρετηθείς...

Τη χαρακτήρισαν ώς τη μάστιγα του αιώνα. Για μένα που τη ζώ τα τελευταία 7 χρόνια είναι η μεγαλύτερη προσβολή και εξαθλίωση του ανθρώπου. Είναι ο ατιμοτικότερος θάνατος εν ζωή.

Έχω χάσει τις αναμνήσεις μου από τον πατέρα μου, τον έχω έτσι μόνιμα στα ματια μου, έναν άνθρωπο χωρίς ζωή, αυτόν που έκανε και τους τοίχους να γελούν.

Καλημέρα φιλαράκι μου...

ralou είπε...

lemon σε ευχαριστώ, με έβαλες σε ενα δρόμο...
Πατέρας υπερ-ενενηκοντούτης με τα πρωτα συμπτώματα της ίδιας ασθένειας
Tώρα που διαβάζω το post σου αρχίζω να καταλαβαίνω και να τον κατανοώ

Memento aka a moment in life είπε...

Η γιαγια μου πασχει απο το κακο αυτο...η γιαγια μου που δουλευε απο τα 20 της, μεχρι πριν απο λιγα χρονια... Αυτη ξυπνουσε και ανοιγε το εστιατοριο στις 7 καθε πρωι, εβραζε τα φασολια (γιγαντες στο φουρνο γινοταν αργοτερα...), αυτη και το κλειδωνε στις 3 το πρωι... Τωρα... ειναι στο σπιτι και χαζευει το χαζοκουτι, τραγουδαει, πιανει συζητησεις με τα πουλια, και γελαει...και γελαει , σαν μικρο παιδι...
Ελπιζω τουλαχιστον να νιωθει χαρα και να ειναι πραγματικα χαρουμενη οταν γελαει... την αγαπω πολυ πολυ , και δυστυχως δεν θυμαμαι να της το εχω πει ποτε μου...

114ΛΕΞΕΙΣ είπε...

Δεν την έχω ζήσει αυτή την αρρώστια. Εχω ζήσει από κοντά άλλες επώδυνες. Αλλά από τις περιγραφές σας ίσως να είναι η πιο οδυνηρή. Θάνατος του μυαλού.Δε ξέρω τι να πώ.

Ανώνυμος είπε...

"...είναι όπως στα σκυλιά, που τους μιλάς γλυκά αλλά κατ ουσία τα βρίζεις,..."

Κι όμως, δε μπορείς να βρίσεις κανέναν και τίποτα μιλόντας του γλυκά.
Ας δοκιμάσει ο οποιοσδήποτε να μιλήσει γλυκά και να πει οτιδήποτε κακό.
Και ο ίδιος θα αντιληφθεί ότι μπορεί να προφέρει τα λόγια, αλλά αδυνατεί να παρακολουθήσει το νόημά τους.
Αν τα λόγια δεν είναι προσχεδιασμένα, αλλά χρειάζονται παράλληλη σκέψη θα υπάρξει σύγχυση και είτε θα αλλάξει το ύφος της ομιλίας, ο τόνος, είτε το ύφος του περιεχομένου.

Οι "βλάσφημοι" δεν καταφέρνουν τίποτα να δείξουν, αφού ακριβώς την ώρα που σηκώνουν το δάχτυλο, ούτε τους ίδιους τους εαυτούς τους δεν μπορούν να δουν.

ellinida είπε...

Δεν την έχω ζήσει σε κάποιον πολύ κοντινό μου , αλλά βλέποντας την σε συγγενείς θεωρώ ότι είναι ότι το χειρότερο θα μπορούσε να συμβεί . Τρελλές καταστάσεις .
Ενας θείος μου έβαλε φωτιά στο σπίτι , τα έκανε παντού ... τον κλειδώνανε στο σπίτι γιατί χανότανε .
Ο νονός μου έδερνε την νονά μου επειδή νόμιζε ότι τα είχε με τον Χριστό και την πλάκωνε κάθε φορά που προσευχόταν στα εικονίσματα .
Μια γνωστή μας έβγαινε τσίτσιδη στην πολυκατοικία και πήγαινε και χτύπαγε τα κουδούνια .
Πραγματικά η ταπείνωση του ανθρώπου .
Κάποτε με ρώτησαν τι φοβάμαι πιό πολύ . Την απώλεια του μυαλού .
Το να βλέπεις να χάνεται σιγά σιγά κάποιος που αγαπάς είναι τραγικό .
Καλημέρα λεμονάκι .

NinaC είπε...

Αυτό τρέμω, περισσότερο από τον φυσικό θάνατο. Το θάνατο του μυαλού...

Alpha είπε...

γαμώτο δεν τα ξερα ολ αυτά.

σ ευχαριστώ που τα μοιράστηκες και τώρα ξέρω.

καλή δύναμη με το μπαμπά σου.

δεν ξέρω.

Ανώνυμος είπε...

Τούτο το ποστ θυμήθηκα όταν διάβασα το παρακάτω ποίημα.

Τού 'ριξα και μια μετάφραση (μην είστε σκληροί μαζί μου) για να το μοιραστώ μαζί σας. Όλοι μου οι φίλοι δεν τα μιλάνε τα uglyκα.



Μια τέχνη

Δεν είναι δύσκολο στην τέχνη της απώλειας να γίνεις μάστορας,
τόσα και τόσα πράγματα δείχνουν γεμάτα από την πρόθεση
να χαθούν που η απώλειά τους δεν είναι καταστροφή.

Χάσε κάτι καθημερινά. Δέξου τη σύγχυση
των χαμένων κλειδιών, την ώρα που σπαταλήθηκε.
Δεν είναι δύσκολο στην τέχνη της απώλειας να γίνεις μάστορας.

Ύστερα εξασκήσου παραπέρα στο να χάνεις, γρηγορότερα:
Τόπους, κι ονόματα, και πού ήταν εκεί που έλεγες
να ταξιδέψεις. Τίποτα απ' όλα αυτά δε φέρνει καταστροφή.

Έχασα της μάνας μου το ρολόι. Και, κοίτα! το τελευταίο μου, ή
σχεδόν τελευταίο, από τρία αγαπημένα σπίτια έφυγε.
Δεν είναι δύσκολο στην τέχνη της απώλειας να γίνεις μάστορας.

Έχασα δυο πόλεις, αγαπημένες. Και, πιο μεγάλα,
κάποιες επικράτειες που κατείχα, δυο ποταμούς, μια ήπειρο.
Μου λείπουν, μα δεν ήτανε καταστροφή.

-Το να χάσω έσενα ακόμα (η χαρούμενη φωνή, μια χειρονομία
π' αγαπώ) δε θά 'πρεπε να πω ψέματα. Το μαρτυρά
δεν είναι δύσκολο στην τέχνη της απώλειας να γίνεις μάστορας
αν και μπορεί να φανεί σαν (Γράψ'το!) σαν καταστροφή.

Elizabeth Bishop

Το πρωτότυπο απ' όπου έγινε η μετάφραση βρίσκεται εδώ

yorgos είπε...

ουφ. από τα χειρότερα πράγματα που μπορούν να συμβούν στον άνθρωπο. χάλια. σκατά.

lemon είπε...

Ευχαριστώ πολύ dahlia, gelial, morgana, lykojohn, Λαμπρούκο-φιλαράκι μου…

Ralou καλοσώρισες, θάρθω να τα πούμε…. (αλζχάιμερ είναι η γεροντική άνοια, που όμως όταν εμφανίζεται παράλογα νωρίς ηλικιακά, κάτω από τα 60, τότε θεωρείται ασθένεια και όχι προφανές επακόλουθο του γήρατος).

Memento, πες της το τώρα, ίσως τώρα μπορεί να σε νιώσει περισσότερο από πριν…

Padrazo, ellinida, κουκλίτσα, είναι τραγικό αλλά δεν ξέρω αν είναι το χειρότερο. Είναι μεγάλος εξευτελισμός, αλλά τουλάχιστον έχεις την ψευδαίσθηση(?) ότι δεν καταλαβαίνει…

Ανώνυμε, πόσο έχεις δίκιο… άραγε γιαυτό το ανήγαγαν σε τέχνη, γιατί είναι σχεδόν αδύνατον να γίνει, άρα κατόρθωμα? (τρανόν δουλείαν, που θα λέγαμε και στα ποντιακά…!)

Μοσαικέ, δεν γίνεται να τα ξέρεις όλα πια, λολ! (γύρισες, επιτέλους??)

Ανώνυμε, με συγκίνησες πραγματικά με τη μετάφραση…

Juanita La Quejica είπε...

Καλύτερος τρόπος περιγραφής από αυτόν του Λαμπρούκου δεν υπάρχει...
Ο ατιμοτικότερος θάνατος, ενώ είσαι ακόμα ζωντανός.

Αυτό που μου έκανε πιο πολύ εντύπωση στην περίπτωση της μαμάς μου -που νόσησε από τα 45 της (!) από την νόσο του Πικ, παρεμφερή της Αλτζχάϊμερ- ήταν η απώλεια της ικανότητας να κλαίει όταν πόναγε. Δυο φορές μας ξέφυγε και χτύπησε άσχημα το κεφάλι της. Ενώ ήταν άσχημα χτυπήματα, φαινόταν στην έκφρασή της ότι υπέφερε, δεν έβγαλε ούτε ένα δάκρυ, καμμία φορά. Όσο έκλαιγε τα πρώτα χρόνια που είχε αρχίσει να χάνει το μυαλό της και το ένοιωθε αλλά δεν μπορούσε να το ελέγξει, τόσο δεν ξανάβγαλε δάκρυ όταν πια έγινε ένας ζωντανός-νεκρός.

Marina είπε...

Καλημέρα Λεμονιά και Χριστός Ανέστη. Η μαμά μου είχε Αλτσχάϊμερ για 23 χρόνια περίπου, ξεκίνησε πολύ αργά σχεδόν ανεπαίσθητα, μέχρι το τέλος. Ολα τα συμπτώματα που περιγράφεις τα είχε. Ομως στο τέλος ξεχνούν να μασήσουν και καταπιούν και την ταϊζαμε με σωληνάκι απο τη μύτη. Ομως αναρωτιέμαι αυτό που έγραψες για τη μνήμη. Ηταν στιγμές που με κύτταζε και έβλεπα τα μάτια της να φωτίζονται. Και όταν η γάτα της ανέβαινε στο κρεββάτι, ανεπαίσθητα τα δάχτυλα των χεριών κινιώντουσαν πρός τη γούνα του ζώου, να χαιδέψουν, να αγγίξουν..
Η μαμά μου πέθανε στον ύπνο της το 2001.

lemon είπε...

Juanita και Μαρίνα, νόμιζα (και διαψεύστηκα για ακόμη μια φορά, να, για να μάθω…) πως ο μπαμπάς μου ήταν από τις μακροβιότερες περιπτώσεις-τώρα συνειδητοποιώ πως αυτό ήταν λόγια-συμπέρασμα της μαμάς, υποσυνείδητη δικαιολογία της στον εαυτό της : έζησε τόσα χρόνια γιατί εγώ τον φρόντιζα καλά, και : παιδεύτηκα πολλά, πολλά χρόνια… Και είχε το δίκιο της δε, λέω…
Κι επίσης, τώρα με κάνατε να αναρώτηθω : η (σταδιακή) απώλεια μαμάς μέσα από το σπίτι… μα πρόκειται για την καρδιά του σπιτιού,…πως??

το ένοιωθε αλλά δεν μπορούσε να το ελέγξει
Αυτό Juanita, πέρασε από πάνω μου σαν αέρας, δεν θέλω να το θυμάμαι, μια βραδιά, μία μόνο στα τόσα χρόνια, τον πήρα στο σπίτι μου να κοιμηθεί, γιατί η μαμά ήταν εκτός εαυτού από την κούραση (κι αυτό έβγαινε σε θυμό απέναντί του), και είχα φιλικό ζευγάρι στο σπίτι. Τους χαιρέτησε χαμογελαστά και φιλικά ο μπαμπάς-ήταν απίστευτα κοινωνικός όταν ήταν καλά, καθόταν μαζί μας στο σαλόνι σαν να μας παρακολουθούσε, και όταν αργότερα τον έβαλα να ξαπλώσει και τον σκέπασα, μου ψιθύρισε, σχεδόν σαν να μονολογούσε «πως, μα πως?? Εγώ δεν ήμουν έτσι… δεν ήμουν έτσι, ε?»
Πονάει τόσο πολύ αυτό, που σχεδόν έχω πείσει τον εαυτό μου ότι δεν το άκουσα, ότι τον φαντάστηκα να το αναρωτιέται. Όμως είναι 100% αλήθεια, μου το είπε, το άκουσα. Στην μαμά δεν το έλεγε, γιατί είχαν μια συνεχή κόντρα-αποτέλεσμα της συμβίωσής τους χωρίς αναπνοές, αλλά σε μένα χαλάρωσε, μάλλον θυμήθηκε ότι υπάρχει και άλλη ζωή, κανονική, κοινωνική, με τρυφερότητα, γέλια και κουβέντες, όχι μόνο σπίτι, η γιατρός στο νοσοκομείο που γράφει τα φάρμακα, και σουπερμάρκετ, συνέχεια πίσω από μια κυρία, προσέχωντας μην την χάσει γιατί θα χαθεί…

Μαρίνα, αυτό το φως που λες ο μπαμπάς το ένιωθε με τη μαμά μου. Τους θυμάμαι πάντα σχετικά ψυχρούς μεταξύ τους, αλλά σφιχτοδεμένους ενάντια σε όλους έξω από το σπίτι μας, σαν δυό πληγωμένα παιδιά που βρήκαν το ένα το άλλο και αλληλοστηρίζονταν, χωρίς όμως αγάπη ή πάθος, μπορεί όμως και να κάνω λάθος, είναι μόνο η αίσθηση που είχα σαν παιδί. Όμως πάντα, η ζυγαριά έγερνε προς τη μεριά του μπαμπά, αυτός υποχωρούσε, αυτός έδειχνε (ανεπαίσθητη σχεδόν) τρυφερότητα. Ίσως ήταν πιο ικανός να εκφραστεί ενώ εκείνη ήταν (είναι) πιο αυτοελεγχόμενη. Ίσως γιατί όταν εγώ άρχισαν να τα αντιλαμβάνομαι όλα αυτά, εκείνη περνούσε την εμμηνόπαυση (γεννήθηκα στα 35 της). Δεν ξέρω.
Πάντως μέχρι τελευταία στιγμή, όταν άκουγε τη φωνή της ηρεμούσε-σε μένα και την αδελφή μου ήταν κουφός, σαν να μη μας είχε γνωρίσει ποτέ.

Χαρτοπόντικας είπε...

Λεμονάκι μυρωδάτο,

Η μητέρα μου έχει alzheimer και καταλαβαίνω πολύ καλά τι λες. Εκει που θέλω να σταθώ όμως είναι στην αξία αυτής της νόσου για την κατάρριψη των θεωριών περι προϋπάρξεως και μετέπειτα υπάρξεως της ανθρώπινης προσωπικότητας. Είμαστε δυστυχώς μόνο οι εμπειρίες και οι μνήμες μας αποτυπωμένες σε ένα σαθρό υλικό υπόβαθρο το οποίο είτε το χάνουμε μιας κι έξω (θάνατος), είτε σταδιακά όπως στο γήρας και το alzheimer.

Ανώνυμος είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
Ανώνυμος είπε...

σημερα η μανα μου επαθε στη σειρα εγκεφαλικα....επιληπτικες κρισεις ...φευγει...
μακαρι να πολεμησει καποιος καποτε το αλζχαιμερ....

lemon είπε...

Κουράγιο ανώνυμε, κουράγιο...